Macramé

Dit artikel gaat over een uitvinding. Namelijk: Macramé. Macramé is uitgevonden door Alasdair MacRamey om de buren te pesten.

“Is uw jas in macramé, neem uw regenscherm dan mee!”
~ Een modetip van Urbanus van Anus.

“Is uw deur in macramé, boer bewaak dan goed uw stee!”
~ Een veiligheidstip van Urbanus van Anus.

“Is uw huis in macramé, dan valt wonen vast niet mee.”
~ Een woontip van Urbanus van Anus.

Macramé is wellicht de minst bekende en minst populaire van de Zeven Vrije Kunsten. Dit kan te maken hebben met twee belangrijke feiten: macramé is de recentste van de Zeven Vrije Kunsten, en tevens de enige die uitgevonden is, door een Schot nog wel. Macramé kent een turbulente geschiedenis van op- en neergaande impact op cultuur in 't algemeen en de kunstwereld in het bijzonder.

Een opperhoofdelijke macraméjoert in de steppen van Midden-Azië.

Quipu bij maanlicht: welke Perutoerist kent dit beeld niet?

Tijdens de Renaissance ontstond er een efemere stroming die klassiek geïnspireerde beelden in macramé maakte. Deze kunstwerken zijn nu bijzonder zeldzame verzamelobjecten.

Queen Victoria en de macramé handtas die de kunstvorm voor een paar decennia in Engeland liet herleven.

MacRamey

De Schot Alasdair MacRamey moest op 8 mei 1014 aanwezig zijn op de opening van de Highland Games van dat jaar, en merkte pas kort vóór zijn vertrek dat zijn kilt in de was was. Zijn echtgenote Bonnie knoopte van een voorraad touw, dat bedoeld was om visnetten mee te herstellen, een kilt-achtig rokje, dat MacRamey zonder dralen aandeed. Hij baarde er heel wat opzien mee, en werd geïmiteerd door de hele clan MacRamey. Toen het Britse eiland na de Normandische invasie van 1066 in de ban van de Franse taal geraakte, moest ook het woord "MacRamey" eraan geloven: de knoopstijl werd verbasterd tot "macramé", en de naam bleef, ook nadat de clan MacRamey -met hun specifieke kiltstijl- was uitgeroeid tijdens de Engelse invasie in 1296. De techniek werd op kleine schaal voortgezet door Schotse vissersvrouwen, wanneer die dringend een kledingstuk nodig hadden, en dat, net zoals mevrouw MacRamey in 1014, knoopten uit touw dat ze hadden liggen ter herstelling van hun netten.

Macramé in de steppen van Midden-Azië: de joert

Door professionele contacten tussen Schotse en andere vissers op de Atlantische Oceaan, raakte macramé bekend in zowat alle Europese vissersgemeenschappen. Allereerst in Ierland, waar de Ierse ontdekkingsreiziger Mark O'Paulo in 1271 van wal stak in een schip met macramé zeilen, een noodoplossing nadat het schip in kwestie erg gehavend uit een storm was gekomen, en er geen normale zeilen voorradig waren. Aangekomen in de haven van Duinkerken werden de macramé zeilen vervangen door gewone zeilen, en besloot O'Paulo ze mee te nemen in zijn karavaan, als relatiegeschenk voor eventueel gunstig te stemmen barbaarse opperhoofden. Dat gebeurde voor het eerst in Kirgizië, waar het opperhoofd in kwestie de macramé zeilen gebruikte om de bekleding van zijn mobiele hut of "joert" mee te vervangen. Sindsdien is bij de Kirgiezen de joert van het opperhoofd als enige in macramé uitgevoerd.

Macramé in Zuid-Amerika: de quipu

Ook Spaanse vissers leerden van hun Schotse en Ierse collega's macramé kennen, waar in 1492 een aantal vissers meegingen met Columbus, en met hun macramékunst de Indiaanse communicatiemedia beïnvloedden. De Inca's hadden immers in de macraméknopen de manier gezien om hun "berichtencode", die zij om een duistere en nooit opgehelderde reden "quipu" noemden, uitsluitend bestaande uit combinaties van touwtjes van verschillende lengtes, te verfijnen door de toevoeging van knopencombinaties. Het verfijnde systeem was slechts een kort leven beschoren, aangezien de Spaanse veroveraars ook het schrift introduceerden, en de quipu verwaterde tot decoratief handwerk voor toeristen.

Macramé in de Renaissance: neo-kunst

De Peruviaanse en Kirgizische versies van macramé bleven strikt lokaal: een internationale doorbraak kwam er niet. De kunst bleef in stand door het naarstig geknoop van vissersvrouwen. Aangezien in zowat alle aan zeeën gelegen vissersdorpen deze kunst werd beoefend, menen experts dat er eigenlijk wél van een internationale kunstbeoefening dient gesproken te worden. In het spoor van de hernieuwde interesse voor de Klassieke Oudheid tijdens de Renaissance, scheen heel even de interesse voor macramé mee op te leven, toen een dozijn vissersgemeenschappen van de Italiaanse westkust omstreeks 1515 tegelijkertijd begon met het kopiëren van klassieke kunst in macramé. Toen bleek dat, omwille van de zowat onbestaande rigiditeit van macramé slechts een erg beperkt aantal objecten aldus kon worden gereproduceerd, ebde de belangstelling omstreeks 1580 weer weg, om weer in de schoot van vissersvrouwen te belanden. Tot op heden kan men aan de Italiaanse westkust nog vissersvrouwen aantreffen die zich aan een klassiek thema wagen, en de in de XVIde eeuw gemaakte objecten zijn nu een gewild verzamelobject.

Macramé in Engeland: de saccoche van Queen Victoria

Na enkele eeuwen weer gereduceerd te zijn tot vissersvrouwenvermaak, beleefde macramé in Engeland een herleving, een renaissance die men ginds "revival" noemt, toen Queen Victoria in 1875 door de Franse fotografiepionier Nadar werd geportretteerd met een grote macramé handtas. Nadar noemde de handtas uitsluitend "saccoche", een woord dat sindsdien in het Engels synoniem is voor een grote macramé handtas, al krijgt niet elke Brit het woord behoorlijk uitgesproken. Met de dood van Queen Victoria verdween ook de interesse voor macramé, en weer werd het gereduceerd tot een bezigheid voor vissersvrouwen.

Macramé in de XXste eeuw: Flower Power

Ook de XXste eeuw kende een heropleving van macramé, als onderdeel van het imago van de Flower Power-beweging, omstreeks 1965. Maar deze keer bleek macramé eindelijk een blijvertje te zijn: hoewel de interesse nooit zo massaal is geworden als voor de zes andere Vrije Kunsten, vindt men de kunst overal ter wereld en in alle lagen van de bevolking terug, maar wel iets minder in musea. Dit wijst erop dat macramé een echte levende volkskunst is. In vissersdorpen is, paradoxaal genoeg, deze kunst sinds 1970 zo goed als verdwenen, de eerder vermelde Italiaanse westkust uitgezonderd.

Kleur bekennen

De bescheiden toename van wetenschappelijke interesse voor macramé sinds circa 2014 heeft meteen geleid tot een schisma tussen zij die vinden dat macramé uitsluitend in gebroken wit mag gemaakt worden, en zij die vinden dat macramé best een kleurtje mag hebben. De eersten noemen zich "puristen", de tweeden noemen zich "creativisten". Deze kwestie wordt door kunsthandelaars met argusogen op de voet gevolgd, omdat zij tenslotte alleen macramé voor een goede prijs kwijt kunnen indien er een officiële erkenning met certificaat aanhangt: gekleurde macramé wordt momenteel door deze handelaars wantrouwig bekeken en huiverig uit hun boetieks geweerd, tot nadere uitspraak der kunstwetenschap.

Aan de schandpaal genageld!	Vastgenagelde versie: 6 juni 2016
Dit artikel is een verschrikking! Daarom is het vastgenageld aan de schandpaal zodat iedereen er rotte groenten tegenaan kan gooien.