Oezbekistan

Oezbekistan
Vlag van Oezbekistan Wapen van Oezbekistan
Ligging van Oezbekistan
Basisgegevens
Talen	Olistani, Oezbeeks
Hoofdstad	Takblad
Regeringsvorm	Verlicht sultanaat
Religie	Olistaans meergodendom rond de vergoddelijkte figuren van Stan en Ollie
Inwoners	28.929.716
Staatshoofd	Aladdin Lhamb
Overige
Volkslied	Oezbekistan Hoog!
Motto	Oezbekistan Hoog!
Munteenheid	Oezo (OEZ)
Nationale feestdag	24 juni, start van het droge seizoen
Inwonersnaam	Oezbekenaar
Traditioneel eten	Gefrituurde schapenogen
Portaal  Land

Oezbekistan is een land in Midden-Azië, en paalt in het noorden en het westen aan Kazachstan, in het oosten aan Kirgistan en Tzatzikistan, en in het zuiden aan Afghanistan en Turkmenistan. Samen met Turkmenistan vormde het van 1871 tot 1913 Olistan.

Ol(l)i(e)stan

Één der vele Stan- en Olliebeelden in Oezbekistan, hier in Tasjkent, tijdens het droge seizoen.

Oezbekistan is de helft (ongeveer toch) van het voormalige Olistan, dat in 1871 werd gesticht door twee deserteurs van het Franse Vreemdelingenlegioen, Stanislas Dulaurier en Olivier Lehardi, die met onderweg ontmoete zwervers en zindeslevenszoekers een door een bergketen doorsneden vlakte bezetten waarop noch door Kazachstan, noch door Kirgistan, noch door Tzatzikistan, noch door Afghanistan, noch door Perzië (nu Iran), noch door de vissers op de Kaspische Zee aanspraak werd gemaakt. En daar was een reden voor: de streek had (en heeft) geen enkele economisch, strategisch of symbolisch belang. Het kurkdroge zuiden bleek alleen ondergronds bewoonbaar te zijn (met een zeer kort nat seizoen dat loopt van 26 juni tot en met 7 juli), en het kletsnatte noorden is alleen echt leefbaar tijdens het zeer korte droge seizoen, dat loopt van 26 juni tot en met 7 juli.

Stan en Ollie

Dulaurier en Lehardi, die door hun aanhang liefkozend "Stan en Ollie" werden genoemd, stierven kort na hun vestiging aan malaria, waarna de meegekomen zwervers zich over de beide vlakten verdeelden, en een heus nieuw land lieten verrijzen, dat zij, naar de traditie van de omliggende landen, een naam wilden geven die op "-stan" eindigde, en "Olliestan" was een voor de hand liggende keuze. Binnen het jaar sleet de naam af tot het kortere en dus schrijf- en drukwerk sparende "Olistan", een naam die hardnekkige legendes over onuitputtelijke oliebronnen deed ontstaan. Stan en Ollie worden in beide landen nog steeds geëerd, met standbeelden, muurschilderingen en gebeden. Opmerkelijk is dat de standbeelden het tweetal steevast in burgerkledij uitbeelden, met bolhoed en al, terwijl de muurschilderingen hen meestal als legionnairs weergeven. Het tweetal werd ook vergoddelijkt, en aan het hoofd geplaatst van het zogeheten "Olistaans meergodendom" dat zich dapper verweert tegen de omringende Islam.

De splitsing

Twee Oezbekenaars in traditionele klederdracht, tijdens het dekken van de tafel voor een picknick in het bos.

Door allerlei misverstanden en slechte communicatie, dachten de respectieve noorder- en zuiderlingen van elkaar dat ze het onterecht beter hadden, wat uiteindelijk in 1903 tot een burgeroorlog leidde, en in 1913 tot de definitieve splitsing in Oezbekistan en Turkmenistan. Meteen verloor de pittoreske maar te weinig centraal gelegen stad Tasjkent haar statuut als hoofdstad, en werd in Turkmenistan vervangen door het fonkelnieuwe Sjuembad, en in Oezbekistan door het kersverse Takblad. Het nóg verder weg gelegen Sinbad kon geen aanspraak maken op de titel van hoofdstad, en heeft, net als Tasjkent, nog uitsluitend historisch belang.

Sovjetunie

In 1917 beweerde de leiding van de prille Sovjetunie dat Oezbekistan en Turkmenistan deel uitmaakten van het nieuwe socialistische land, maar dat was enkel in theorie zo. Beide landen hadden een zo barre reputatie, dat de enige Sovjetfunctionarissen die er ooit de bodem hebben betreden, dat eigenlijk deden bij wijze van straf. Het waren er weinig: 23 in totaal tussen 1917 en 1989. De overige gestraften kozen voor executie. Sovjetmilitairen verkozen tussen 1979 en 1989 eender welke missie in Afghanistan boven een post in Oezbekistan of Turkmenistan. In 1991 werd Oezbekistan weer onafhankelijk, maar op de de overschakeling van roebel naar oezo na, merkten de Oezbekenaars daar nauwelijks iets van.

Economie

Oezbekistan tijdens het natte seizoen (boven, met wateropvanginstallatie), en het droge seizoen (onder, met gebotteld water op weg naar de beurs).

Oezbekistan kent maar een heel kort droog seizoen, van 24 juni tot en met 7 juli, en in die periode wordt het verzamelde, gezuiverde en gebottelde overtollige regenwater van het voorbije jaar aan de man gebracht op een internationale beurs, die in de hoofdstad Takblad gehouden wordt. Het water is vooral populair in droog zuidelijk buurland Turkmenistan, en in andere droge streken, vooral in Azië en Afrika. Van de opbrengst gaat een groot deel naar het bouwen van installaties die de bevolking droog houden en tegelijkertijd het overtollige regenwater verzamelen. Voor de leek is zo'n installatie niet te onderscheiden van een afdak met regenton.

Nationale hymne

Het volkslied van Oezbekistan is een ware uitdaging voor leden van buitenlandse militaire muziekkapellen die het moeten spelen wanneer een Oezbeekse hoogwaardigheidsbekleder op bezoek komt. De melodie bestaat maar uit één noot, meer bepaald de A4 die herhaald wordt voor elke lettergreep van de uitdrukking "Oezbekistan Hoog", die telkens één minuut lang aangehouden wordt. Het lied duurt dus exact vijf minuten. Het gelijkt hierin bijzonder goed op de nationale hymne van Turkmenistan, behalve dat die twee gehele tonen lager wordt gezongen.

Taal

De eerste taal van zowel Oezbekistan als Turkmenistan was het Olistani: pas in 1913 werden het Oezbeeks en het Turkmeens.

Olistani

In 1878 werd, samen met Olistan, ook het Olistani gecreëerd, een taal bestaande uit een amalgaam van de talen van de eerste bewoners, waarin deze bewoners evenredig vertegenwoordigd waren. Dit verklaart waarom het Olistani ook drie Vlaamse woorden bevat, namelijk "valling", "goesting" en "lochting" : er zat ook een Vlaming onder de aanhang van Stan en Ollie.

Oezbeeks

Tijdens de burgeroorlog (1903-1913) werd door beide strijdende partijen aan een eigen taal gewerkt, die in beide gevallen zou gebaseerd worden op de lokale inbreng in het Olistani. De tien jaar waren nét genoeg om het Oezbeeks op punt te stellen, en het de naam te geven die ook de naam van het nieuwe land zou inspireren. Het woord "Oezbeeks" slaat overigens helemaal nergens op: het werd verkregen door een uitspreekbaar woord te maken met maximaal tien blindelings uit een zak gehaalde, en dus willekeurige letters. Er zaten, aldus de overlevering, ook twee Q's bij.

Literatuur

Gezien het heel recente karakter van het Oezbeeks, en de relatief korte periode waarin het Olistani de enige taal was, kan het niet verwonderen dat geen van beide talen een indrukwekkende literatuur heeft opgeleverd, ook al omdat minstens driekwart van de bevolking analfabeet is. Er circuleren wel veel mondeling overgeleverde verhalen, voornamelijk over de lotgevallen en exploten van Stan en Ollie, waarin deze met typisch Oezbeekse humor worden afgeschilderd als een contrasterend komisch duo.

Aan de schandpaal genageld!	Vastgenagelde versie: 29 augustus 2016
Dit artikel is een verschrikking! Daarom is het vastgenageld aan de schandpaal zodat iedereen er rotte groenten tegenaan kan gooien.